Permafrost Eriyor: Gezegenin Kısır Karbon Döngüsüyle Gelen Felaketi

Kuzey Kutbu’nun derinliklerinde, binlerce yıldır donmuş halde bekleyen topraklar, yani permafrost, sessizce çözülüyor. Bu çözülme, sadece buzların erimesinden ibaret değil; gezegenimizi geri dönülmez bir felakete sürükleyecek, kendi kendini besleyen korkunç bir döngünün başlangıcı. Bilim insanları, bu donmuş toprakların erimesinin, insanlığın kontrolünden çıkabilecek bir iklim kaosu yaratacağı konusunda acı bir uyarıda bulunuyor.

Permafrost, Kuzey Yarımküre’deki karasal alanların yaklaşık dörtte birini kaplayan, en az iki yıl üst üste donmuş kalan toprak, kaya veya tortul tabakasıdır. Bu devasa buzluk, atmosferdekinden iki kat daha fazla, yaklaşık 1.500 milyar ton organik karbonu hapsediyor. Bitki ve hayvan kalıntılarından oluşan bu organik madde, donmuş haldeyken herhangi bir bozunmaya uğramaz. Ancak küresel sıcaklıkların hızla artmasıyla birlikte permafrost çözülmeye başladığında, içindeki mikroorganizmalar binlerce yıldır uykuda olan bu organik maddeleri parçalamaya başlıyor.

Bu bozunma süreci, atmosfere büyük miktarlarda karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) gazlarının salınmasına neden oluyor. Metan, kısa vadede CO2’den çok daha güçlü bir sera gazıdır ve küresel ısınmayı hızlandırma potansiyeli taşır. İşte burada ‘kısır karbon döngüsü’ denen o korkunç geri bildirim mekanizması devreye giriyor: Artan sıcaklıklar permafrostu eritir, eriyen permafrost daha fazla sera gazı salar, bu gazlar atmosferi daha da ısıtır ve bu da daha fazla permafrostun erimesine yol açar. Bu döngü, insan kaynaklı emisyonları durdursak bile kendi başına devam edebilecek bir momentum kazanmıştır ve bilim insanları, bu sürecin geri dönülemez bir noktaya ulaşmasından endişe ediyor.

Permafrostun erimesinin etkileri sadece atmosferik değil, aynı zamanda doğrudan insan yaşamını da tehdit ediyor. Kuzey Kutbu’ndaki altyapının yaklaşık %70’i, evler, hastaneler, yollar ve demiryolları dahil olmak üzere permafrost üzerine inşa edilmiştir. Donmuş toprağın çözünmesi, zeminin stabilitesini kaybetmesine, çöküntülere ve binaların çatlamasına yol açarak milyonlarca insanın yaşam alanını tehlikeye atıyor. Oluşan termokarstik çukurlar, kaybolan göller ve çöken yamaçlar, bu bölgelerin doğal yapısını kökten değiştiriyor.

Belki de en tüyler ürpertici tehditlerden biri, permafrostun içinde binlerce yıldır uykuda bekleyen antik patojenlerdir. Bilim insanları, donmuş toprağın içinde saklı kalmış bakteri ve virüslerin, erimeyle birlikte yeniden canlanabileceği konusunda uyarıyor. 2016’da Sibirya’da yaşanan şarbon salgını, eriyen permafrosttan çıkan onlarca yıllık bir ren geyiği karkasından kaynaklanmıştı. Çiçek hastalığı gibi yok olduğu düşünülen virüslerin veya bilinmeyen yeni patojenlerin ortaya çıkma potansiyeli, gelecek pandemilere zemin hazırlayarak insanlık için korkunç bir risk oluşturuyor. Ayrıca, bazı permafrost bölgelerinde depolanan büyük miktarlardaki cıva gibi toksik maddelerin de erimeyle birlikte çevreye yayılabileceği tahmin ediliyor.

Özetle, permafrostun erimesi, küresel ısınmayı hızlandıran sera gazı salımları, altyapının çöküşü, ekosistemlerin bozulması ve antik hastalıkların yeniden ortaya çıkması gibi çok boyutlu bir felaket senaryosunu beraberinde getiriyor. Bu kısır döngü, gezegenimizin geleceğini karanlık bir belirsizliğe sürüklüyor. İnsanlığın bu geri dönülmez yola girmesini engellemek için mevcut çabalar ne yazık ki yetersiz kalıyor ve Arktik’in sessiz çığlığı, tüm dünyanın kulaklarını tıkadığı bir kabusun habercisi olabilir.