Uzun COVID ve Yeni Varyantlar: Bitmeyen Bir Kabus mu?

COVID-19 pandemisinin üzerinden yıllar geçmesine rağmen, ‘Uzun COVID’ olarak bilinen kronik semptomlar milyonlarca insanı pençesinde tutmaya devam ediyor ve virüsün durmak bilmeyen evrimi, geleceğe dair karamsar bir tablo çiziyor. Bilim dünyasının çabalarına rağmen, bu sinsi hastalığın tam olarak anlaşılması ve etkili tedavilerinin bulunması konusunda kaydedilen ilerleme, ne yazık ki yetersiz kalıyor. Toplumlar, hem mevcut hastaların yüküyle hem de sürekli ortaya çıkan yeni varyantların tehdidiyle baş başa bırakılmış durumda.

Uzun COVID, başlangıçtaki enfeksiyonu takip eden haftalar veya aylar sonra ortaya çıkan ve iki aydan uzun süren bir dizi semptomla karakterize, çoklu sistemleri etkileyen zayıflatıcı bir durumdur. Dünya genelinde en az 200 milyon kişi bu durumdan etkilenmiş durumda. Yorgunluk, beyin sisi, nefes darlığı, kas ve eklem ağrıları, uyku bozuklukları, koku ve tat kaybı gibi 200’den fazla farklı semptom rapor edilmiştir. Bu semptomların heterojen yapısı, teşhisi zorlaştırmakta ve çoğu zaman hastaların semptomlarının hafife alınmasına veya yanlış anlaşılmasına yol açmaktadır.

Araştırmalar, Uzun COVID’in patofizyolojisinin hala tam olarak anlaşılamadığını gösteriyor. Güvenilir biyobelirteçlerin eksikliği, tanı koymayı büyük ölçüde hasta beyanlarına bağımlı hale getiriyor ki bu da sonuçların tutarsız olmasına neden oluyor. Mevcut klinik denemeler genellikle izole semptomları hedef alıyor ve hastalığın karmaşık, çoklu sistem doğasını ele almada yetersiz kalıyor. Örneğin, Paxlovid gibi antiviral ilaçların akut enfeksiyon sırasında Uzun COVID riskini azalttığına dair kanıtlar sınırlı ve çelişkilidir; hatta bazı çalışmalar, aşılanmış ve hastaneye yatırılmamış bireylerde Uzun COVID riskini azaltmadığını göstermiştir.

Tedavi arayışındaki başarısızlıklar da umutları söndürüyor. Çoklu skleroz için geliştirilen temelimab gibi bazı ilaçlar, Uzun COVID’in nöropsikiyatrik semptomları üzerinde klinik olarak anlamlı bir iyileşme göstermemiştir. Benzer şekilde, otoantikorları hedefleyen BC007 ilacı da plaseboya üstünlük sağlayamamış ve denemesi askıya alınmıştır. Bu durum, etkin tedavilerin geliştirilmesinin ne kadar zorlu olduğunu gözler önüne seriyor. Araştırma momentumunun yavaşladığı ve fon kesintilerinin yaşandığı bir ortamda, gelecekteki ilerleme daha da belirsiz hale geliyor.

Öte yandan, SARS-CoV-2 virüsü durmaksızın evrimleşmeye devam ediyor. Mayıs 2025 itibarıyla NB.1.8.1, LP.8.1 ve XEC gibi yeni Omicron alt varyantları küresel olarak dolaşımda. Bu varyantlar, önceki suşlara göre daha az şiddetli görünse de, bulaşıcılıkları ve bağışıklık sisteminden kaçma yetenekleri endişe yaratıyor. Widespread bağışıklık, ciddi sonuçları azaltsa da, düşen aşılama oranları ve sürekli mutasyon riski, yeni salgın dalgalarının kaçınılmaz olduğunu gösteriyor.

Virüsün sürekli değişen yapısı, Uzun COVID’in altında yatan mekanizmaların anlaşılmasını ve dolayısıyla tedavisini daha da karmaşık hale getiriyor. Viral persistans, bağışıklık sistemi disfonksiyonu, kan pıhtılaşması ve diğer virüslerin yeniden aktivasyonu gibi birden fazla patolojik yolun Uzun COVID’e katkıda bulunduğu düşünülüyor. Bu çeşitlilik, tek bir tedavi yaklaşımının başarısız olmasına neden oluyor ve çoklu müdahalelerin gerekli olabileceğini düşündürüyor.

Sağlık sistemleri üzerindeki yük de giderek artıyor. Uzun COVID hastalarının semptomlarının yönetimi genellikle semptomatik tedavilere odaklanıyor ve dinlenme ile enerji korunumu gibi kendi kendine yönetim stratejileri önem taşıyor. Ancak bu, milyonlarca insanın yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen ve iş gücünden uzaklaşmalarına neden olan kronik bir durum için yeterli değil. Pandemi hazırlık planlarının eksikliği ve sağlık çalışanları üzerindeki artan tükenmişlik, gelecekteki sağlık krizlerine karşı savunmasızlığımızı ortaya koyuyor.

Sonuç olarak, Uzun COVID’in kalıcı tehdidi ve virüsün amansız evrimi, insanlığın bu küresel sağlık krizini aşmaktan çok uzakta olduğunu gösteriyor. Belirsizlik, yetersiz tedavi seçenekleri ve sağlık sistemlerinin kırılganlığı, geleceğin kasvetli bir tablo çizdiğini açıkça ortaya koyuyor. Toplumlar, bu bitmek bilmeyen mücadelede kaderine terk edilmiş gibi görünüyor.

• —